De Kinderjaren van Radio en Televisie
1948
Mijn
eerste herinnering aan de radio was toen we in de Ruysdaelstraat woonden.
Dat komt waarschijnlijk omdat
we toen met het gezin rond de radio werden opgesteld door een echte fotograaf.
Maar wat er nou precies op de radio te horen was dat herinner ik me niet meer,
wel dat ik, toen ik samen met m’n broer Paul naar de kleuterschool in de
Corellistraat liep, ik door een openraam in de Apollolaan hoorde dat er,
januari 1949, een einde was gekomen aan de politionele acties in Indonesië.
Eigenlijk voor een kleuter van 5 een rare herinnering.
1950
Een betere herinnering aan
radio en radioprogramma’s was in de keuken van m’n vaders fietsenzaak in
Borssenburgstraat. Daar stond op een plank boven de keukentafel een radio met
zo’n groen afstem oog, die, als je aan de zenderknop draaide, tegen je begon te
knipogen totdat je de juiste zender frequentie gevonden had. Dan werd het
groene oog groot. M’n vader kon door een extra luidspreker ook in de werkplaats
mee luisteren.
’s Morgens zong mijn broer
Paul altijd mee met het Varakoor “De Stem Des Volks”. Alleen had hij een vrije
interpretatie van de tekst. Zo zong hij “Dat zijn de voeten van de vliegen”
i.p.v. “Dat is het doel waarnaar wij streven”. Na het eten mocht ik altijd naar
“kleutertje luister”, luisteren en dan naar bed. Op zaterdagmiddag luisterde
m’n vader in de werkplaats naar “The Millers” het orkest van Ab de Molenaar,
met zang van Sanny Day , Suzi Möller en
Eddy Doornbos. En niet te vergeten naar de arbeidsvitaminen, de “Ramblers”
o.l.v. Theo Uden Masman met zang van Jany Bron en Marcel Tielemans en ook naar de
Avro Big Band “The Skymasters” o.l.v. Pi Scheffer en later Bep Rowold.
1951
In
het Ceintuur Theater had ik een film van Jerry Lewis en Dean Martin gezien waar
ze in een kamer keken naar scherm gemonteerd in een, naar het leek,
radiomeubel. Op dat scherm zag je
echt van alles bewegen net als in de bios, maar dan in ’t klein. Omdat Jerry en
Dean altijd in grappige films optraden, dacht ik, dat, dat filmkastje ook niet
echt was maar ook een soort grap.
1952
Op
een zondagmiddag, ben ik op bezoek in de Borssenburgstraat bij het beste
vriendje van m’n broer Paul Koghee, Jan Knijpinga. Als ik de woonkamer kom zie
ik zo’n zelfde kastje, maar dan kleiner als in de film van Jerry & Dean. De
vader van Jan kijkt naar een pratende mevrouw op het kleine beeldbuisje. Wat is
dat voor een ding? vraag ik. Dat is een televisie apparaat en ik kijk nu naar
een proefuitzending van de firma Philips, helemaal vanuit Eindhoven vandaan. Ik
kijk met een glas limonade in de hand naar dat ding, maar verlies al na een
poosje m’n interesse. Waarschijnlijk omdat ik geen idee heb wat je er verder
mee moet en wat nou precies de lol van dat kastje is.
1953
Met
m’n ouders mocht ik op zondagmiddag regelmatig mee naar “Lunchroom Heck” op het
Rembrandtplein.
Daar speelde vaak het orkest
van Boyd Bachman dat speciaal voor de zondagmatinee een muzikaal programma
brachten, inclusief sorbet met parapluutje, gericht op de kinderen in de zaal.
Goede muziek afgewisseld met verkleedpartijen van de band en zelfs af een toe
een optocht van de hele band door de zalen van Heck. Ook gingen we soms op
zondagmiddag naar Café Suisse in de Kalverstraat daar hadden ze een juke box
met een plaatje van Heleentje van Cappelle met het nummer: “En dan gaan we naar de
speeltuin”.
2 Juni 1953
Voor de etalage van een platenzaak (Glorie?), Rijnstraat
no. 12, staat een rij mensen te kijken.
Ze volgen de eerste Eurovisie televisie-uitzending vanuit Londen. De kroning
van Elisabeth II. Ik probeer op m’n tenen staand ook een glimp van de
uitzending op te vangen.
Maar door de spiegeling in
het etalageraam en alle brede schouders voor me zie ik vrijwel niets.
M’n
eerste radio, een kristalontvanger en een bijpassende koptelefoon, kocht ik bij
het Chineesje in de van Woustraat. Je moest wel heel veel pielen om een zender
te pakken te krijgen. Maar dat gepiel was het wel waard want je kon met dat ontvangertje lekker stiekem
onder de dekens met de koptelefoon op naar de radio luisteren.
M’n eerste Pick-up kocht ik ook bij het Chineesje. Wel moest ik
de Pick-up zelf in een kistje inbouwen en als ik met dat ding over wilde
schakelen van 78 naar 45 of 33 toeren
moest ik aparte asjes monteren. Het geluid kwam uit een oud radiootje waar ik
de Pick-up op had aangesloten.
Bij “Stom & Wagenman” in
de van Wou kocht ik m’n eerste plaatje.
Een single van de
sopraansaxofonist Sidney Bechet met het nummer
“Petit Fleur”.
Op de huishoudbeurs in de Rai aan de Ferdinand Bolstraat
kon je op de stand van radio Hilversum luisteren naar verschillende artiesten
en orkesten. De Kilima Hawaiians, Maria Zamora, het trio van Eddy Christiani,
Het Cascade orkest o.l.v. Johnny Ombach, de Bietenbouwers o.l.v. Jo Buddie met
zang van Gait-Jan Kruutmoes, Drika en Lubbert van Gortel, naar Accordeola, De
Windmolens met zang van Truusje Koopmans, het Kwintet Jan Corduwener e.v.a.
In de Rijnstraat bij de opening van een platenzaak
(Glorie?) speelde in de etalage de in matrozenpakken geklede accordeonisten “The
3 Jacksons”.
Daar mocht je gratis en voor
niks naar komen kijken en luisteren.
Dorus Junior |
Dorus Senior |
1954
Voor m’n tiende verjaardag gaan we naar het cabaret van
Tom Manders, Saint Germain des Pres op
het Thorbeckeplein. De zaal was ingericht met allerlei oude spullen. De tafels
bijvoorbeeld waren gemaakt van tweede hands strijkplanken. Een heel bijzonder
onderdeel van het programma was, was, dat nadat alle zaallicht uit was het net
leek of de Metro van Parijs door de zaal denderde, waardoor alle vloeren en
alle meubilair ging meebewegen. Uiteraard trad Tom Manders op als Dorus. Sacha
Denisant zong franse chansons. Henk Elsink en Jan Blaaser deden samen met Dorus
(in playback) het “Hotcha Trio” na. Waarbij ze de mondaccordeons door stoffers
en boenders hadden vervangen.
Oktober 1954
In
de RAI is de Firato tentoonstelling. Een tentoonstelling van Radio, Televisie
en allerlei andere elektrotechnische apparatuur. Op de Firato is een
demonstratie met televisie toestellen te zien en daarvoor wordt er gedurende de
Firato de gehele dag televisieprogramma’s uitgezonden.
M’n vader is door meneer Goedhart gevraagd om in z’n
showroom op de Amsteldijk ook een Televisie toestel neer te zetten. Meneer
Goedhart eigenaar van een bedrijf dat o.a. geluidsapparatuur verhuurt en zelfs
een geluidswagen heeft, wil nu er gedurende de beursdagen ook elders
uitzendingen te ontvangen zijn, een graantje meepikken voor de TV toestellen
die hij wil gaan verkopen en installeren.
Meneer Goedhart heeft
daarvoor zelfs een aparte werkplaats naast mijn vaders stalling op de
Amsteldijk voor die TV spullen gehuurd.
De Televisie wordt in de
showroom geplaatst en 2 van die Toeter luidsprekers worden op de koof boven het
etalageraam gemonteerd. Nu, December 2010, kunnen we het ons niet meer
voorstellen maar het heeft al die dagen dat de Firato televisieprogramma’s
uitzond zwart van de mensen voor de etalage van m’n vader gestaan om het
Televisie wonder maar niet te hoeven missen.
November 1954
De
demo Televisie wordt door m’n ouders aangeschaft en geïnstalleerd. Hoewel dat
installeren niet bepaald een sinecure bleek te zijn. Eerst moest er een soort
hark op het dak geplaatst worden en met zware beugels aan de schoorsteen
gemonteerd, daarna werden er vanaf de dakgoot via een blinde muur tot aan de
woonkamer op de begane grond, om de halve meter, lange schroeven met een
plasticdop vastgeschroefd en vervolgens werd er een platte roze draad met twee
koperen draadjes getrokken. Vervolgens werd de draad met de plasticdoppen vastgezet
en middels een stekkertje achter in de Televisie gestoken. De Televisie zelf
leek op een uit z’n krachten gegroeide mahoniehouten kist en de bijbehorende
(draaibare) tafel waren beiden zo zwaar dat ze met twee man naar binnen gezeuld
moesten worden. Nadat het toestel was aangezet en opgewarmd werd er via een man
op het dak en een man in de tuin de hark antenne zo gericht dat het
televisietestbeeld op de juiste scherpte en zwart/wit balans was afgestemd.
1955
De Televisie uitzendingen zijn dit jaar uitgebreid met
uitzendingen op: Dinsdagavond, Donderdagavond en Zaterdagavond. En…het
kinderprogramma wordt verplaatst van de Donderdagmiddag naar de Woensdagmiddag
van 17.00 uur tot 17.30 uur.
Zaterdagavond
een Televisie avond bij ons thuis.
De Varabode geeft aan dat we
op een bonte avond kunnen rekenen.
19.30 uur de kamer stroomt
vol met (tv-loze) vrienden en kennissen uit de buurt. Ma zet koffie en Pa zet
het Televisieapparaat klokslag 19.45 uur aan. Het toestel warmt op en….
het testbeeld verschijnt. Om
ons, de kijker, te attenderen dat we goed hebben afgesteld en verbonden zijn
met studio Irene in Bussum klinkt om de 15 seconden een tune. Ping, Ping, Ping,
Pong. En dan….het volgende wonder. Het testbeeld verdwijnt en gaat over in een
KLOK! Het gezelschap in onze kamer valt heel even stil en volgt de
secondewijzer bij elk sprongetje die het maakt op de wijzerplaat. Dan…praat
iedereen vol bewondering door elkaar, zo van: “Hoe is het mogelijk” tot “En het
beweegt echt”!
De omroepster, Karin
Kraaijkamp, verschijnt en vertelt ons wat we deze avond allemaal gaan zien en
beleven.
Van
deze avond herinner ik me alleen nog de weerman die met een lippenstift op de
weerkaart aangeeft wat we van het komende weer mogen verwachten, gevolgd door
Jan Blaaser in een wervelende Quiz show (Jan komt op in een elektrisch PTT
karretje). De te winnen prijzen die met het goed beantwoorden van de Quizvragen
door de kandidaten zijn niet bepaald gering.
Zo won een dame een afwasafdruiprek en als klap op de vuurpijl een
vierentwintigdelig fraai gedecoreerd porseleinen Sfinx servies, compleet met
dekschalen. De hoofdprijs, een vijfdelige kofferset en een reischeque ad Fl.
150,00 ging als hoofdprijs mee met een heer uit Appelscha. Jan’s conferences “English
Style”worden afgewisseld door de klanken van een puik orkestje en een tip top show ballet. Om 22.00 uur is de
uitzending voorbij, maar niet voordat Pater Leopold Verhagen, nog even in z’n
dagsluiting vertelde hoe we volgens de Schrift het beste de volgende dag door
konden komen.
Kortom als je nog geen Teevee
had was je gedoemd om de rest van je leven het verkeerde levenspad te blijven
volgen.
1956
Op de Teevee!
Het ultieme was natuurlijk om
net als: Rikkie en Slingertje, Coco en de vliegende knorrepot, Adri van
Oorschot, Indra Kamadjojo, Kantjil,
Swiebertje, Dappere Dodo, Tante Hannie, Karin Kraaijkamp, Tanja Koen,
Verti Dixon, Hanni Lips, Ageeth Scherphuis, Miesje Bouwman, Han Rensebrink, Ton
Lensink, Okkie Trooi en Pipo de Clown, Varen is fijner dan je denkt, Johny en
Rijk, Dorus, en vele anderen ook op de TV te komen.
En…..mijn
vriendje Hans Oerlemans mag meedoen met z’n klapperaapje in het programma “Wie
Wil Er Mijn Marmotje Zien” en na z’n optreden de volgende dag mag ie voor de
klas vertellen van z’n belevenissen en over het hoe en wat er allemaal komt
kijken in zo’n Televisie studio in Bussum.
Maar niet alleen Hans mag op
de TV ook m’n vriendje Jeroen wiens vader Maarten een kinderprogramma heeft
over de verborgen mogelijkheden van tekenen en schilderen.
1957
Kees
en Jan Bruijn uit de Vechtstraat , de zonen van de saxofonist Kees Bruijn van
de Ramblers, hadden in de tuin hun eigen speel-tuin-huis. Daar mocht ik op
zaterdagavond naar de radio (met een aparte 75 watt buizenversterker en vier
luidsprekers) luisteren die Kees zelf had gebouwd. Eerst naar de Showboot van
de Vara gepresenteerd door Cees de lange o.a. met Rijk de Gooier als Utrechtse
Bartels, Wim Sonneveld als Willem Parel en Tom Manders als Dorus. Daarna naar
het hoorspel “sprong in het heelal”.
Op de zondagmiddag luisterde
ik thuis naar Monus de man van de maan en op de dinsdagavond naar “De bonte
dinsdagavondtrein”.
1957
Op het Frederiksplein op het terrein van het voormalige
Paleis voor volksvlijt is een feesttent van de studenten neergezet. Buiten is m’n een lange rails aan het
opbouwen. Ook worden er allerlei vrachtwagens opgesteld met een NTS logo en de
tekst: Televisie. Een paar mannen sjouwen een zware kar met daarop een TV
camera en monteren de kar en camera op de rails. Na een poosje wordt er gerepeteerd
en een meneer met een microfoon en een schoudertas met een antenne loopt voor
de camera achteruit al pratend de tent in.
Ik begrijp dat ik voor het
eerst een televisieploeg buiten aan het werk zie.
1958
In
een kelder in de Waverstraat bij ons schoolvriendinnetje Anneke Jansen beginnen
we een cabaret gebaseerd op het Saint Germain des Pres van Tom Manders “Dorus”.
De kelder knapten we op, de muren beplakte we met theaterposters, bouwden van
een oude kommode een bar en timmerden een toneel compleet met decor en gordijnen.
We repeteerden na schooltijd en om de zoveel tijd traden we op voor onze
ouders, familie en kennissen.
De kosten voor entree tot ons
cabaret “De Kolderkelder” bedroegen per persoon fl.1,00 inclusief een glas wijn
of limonade. Omdat in die tijd het Franse Chanson en met name George Brassens
in bepaalde kringen, existentialisten, erg populair was, draaide wij (daar kwam
de pick-up van pas) als inloop en entr’acte veel Franse muziek. En Anneke zong franse
chansons begeleid door Hans Oerlemans op gitaar. We droegen, afgekeken van Les Fréres Jaques zwarte kleding. Waarbij de zwarte coltrui,
witte handschoenen en zelfs een zwarte maillot niet ontbrak.
1959
Op
m’n vijftiende begon ik met m’n vrienden een Jazz club in de kelder van m’n vaders
fietsenzaak op de Amsteldijk. De “Beat Bike Club” was in deze winter om de Veertiendagen
op zaterdagavond geopend.
Wel moesten we daarvoor eerst
de gestalde fietsen (veilig) verplaatsen om voldoende ruimte te hebben om te zitten
en te dansen. In de fietsenlift (een uitvinding van m’n vader om de stallingsfietsen naar de kelder te transporteren) bouwden we een bar.
De muren van de kelder waren
door m’n vriendje Hans gedecoreerd met Jazzy muurschilderingen. Onze toppers
waren: Art Blakey and the Jazz messengers, Dave Bruback, Miles Davis, Dizzy
Gillespy e.a. De muziek gaven we weer met een Pick-up met ingebouwde versterker
en een Philips bandrecorder.
Ach, toen begon m’n tijd, als
“Pleiner” in Montycoat en Bordeelsluipers.
En gingen de Radio & TV dagen
over in het echte swingende uitgaansleven.
PS
1963
Mijn
eigen kennismaking met de Televisiewereld was toen ik als toneelkapper bij de
Firma Michels in de Huidekoperstraat, mee mocht helpen met make up bij de
uitzending van de Milly Scott Show vanuit Concordia in Bussum.
1964
De jaren daarna is het met TV
& Radio uitzendingen vlot gegaan.
Er kwamen commerciële radio
zenders en elk jaar kwam er een dag of uur Televisie bij.
Op 1 oktober 1964 kregen we
er zelfs een tweede net bij. Kortom vanaf het moment dat Televisie en
Televisiekijken z’n plaats in ons dagelijks leven heeft veroverd is het leven
niet meer zo als het (nog even op met
doppinda’s, ganzenbord op het trijpen tafelkleed
tot vader zei en nou naar bed) was.
Dat Televisie en video later
zo’n belangrijke rol in mijn leven zou gaan innemen, toen de eerste ontvanger
bij ons in de Holendrechtstraat naar binnen gedragen werd, dat had ik nooit
gedacht. Laat staan durven te dromen. En zeker niet dat ik heb mogen werken met
de man die de eerste televisie uitzending op 1 oktober 1951 in Nederland schreef
en regisseerde “De Toverspiegel”.
De man ook die de televisie
voor ons land groot heeft gemaakt “Willy van Hemert”.
Om een indruk te krijgen van
het radioprogramma aanbod in de periode
1950-1955 kun je op
onderstaande internetlink een programmablad uit die tijd vinden.